Mukavvada İşlenen Sanat: “Çarpana Dokuma”

Tarihi, milattan önce 4 binli yıllara dayanan “çarpana dokuma” sanatı Kastamonu’da yaşatılmaya devam ediyor. Mukavva ve ipin uyumu ile Anadolu’ya özel geleneksel motifler işleniyor.

Çarpana dokuma, ilk çağlarda ve Orta Asya’da insanların çadırlarına bağladıkları ya da çocuklarını sırtında taşımak için kullandıkları bir şerit olarak bilinse de günümüzde kolye, kemer, çanta gibi aksesuar yapımında da kullanılıyor.

Dikdörtgen ve kare biçiminde mukavva kartlarla oluşturulan çözgü ve atkı denilen sistemler, dokumanın başlangıcını sağlıyor.  Bu sistem ile farklı teknik, malzeme ve kalınlıklarda iplerin meydana getirdiği çeşitli görünümler elde ediliyor. 

Kağıt üzerinde dokunması planlanan  desenleme yöntemine göre  şema çiziliyor. Çizilen şemanın ardından kartlara istenilen uzunlukta ipler geçiriliyor. Ucuna düğüm atılan iplerin bir ucu bele, diğer ucu karşı tarafta olacak şekilde sağlam bir yere sabitleniyor.

Burada çözgü ipinin çok sağlam olması gerekiyor. Daha sonra oluşturulan kartlar çözgü üzerinde çevrilerek dokumayı meydana getiriyor.

Kastamonu’da “çarpana dokuma” sanatını yaşatma çabasıyla gönüllü eğitimler veren Melahat Çetin Yalçın, lise ve üniversite eğitimini el sanatları üzerine aldığını ifade etti. Çarpana dokuma sanatına 2016 yılında başladığını belirten Yalçın, bu sanatı gün yüzüne çıkarmak için gayret gösterdiğini aktardı. Çarpana dokuma sanatı ile ilgili bilgiler veren Yalçın, şu ifadeleri kullandı: ” Giyimde aksesuar, çeşitli eşyalarda askı ve dekoratif sanat nesnesi olarak kullanılıyor. Çarpana dokuma hayal gücüyle oluşturduğunuz desen şemasının somut halinin ortaya çıkışıdır. Diğer el sanatlarından farklı olarak kartlar ve desen şemasından oluşur. Mukavva kartlar üzerine oluşturulan harfler ile çizilen desen şemaları takip edilir. Kartların üzerine açılan deliklerden önceden şemada belirtilen renklere uygun ipler geçirilir. İpler geçirildikten sonra sağlam bir yere bağlanan çözgüler, kartların birbirinden geçirilmesi sonucu dokuma modeli oluşturulur.”

Aynı zamanda haftanın belirli günlerinde atölyesinde otizmli bireylere el sanatları eğitimleri de veren Yalçın, bu süreci şöyle aktardı: “Üniversiteden hocam geldi. Öğrencilerimize staj verebilir misin diye talepte bulundu. Bu işi 8 yıldır yapıyorum ve her eğitim-öğretim yılında 3 öğrenci alıyorum. Tamamen gönüllü olarak yapıyorum, bana iyi geliyorlar. Burada bulunmaları sayesinde daha sosyal ve aktif bir yaşamları oldu. Onların bu gelişimlerini görmek beni daha çok mutlu ediyor.”

Haber/ Fotoğraf: Gizem Azboy